می‌خواهند نظامی را از ایران جدا کنند

به گزارش ایسنا، همایش بین‌المللی مجازی «ایران و نظامی گنجوی» با شرکت ایرانشناسان و نظامی‌پژوهان کشورهای جمهوری اسلامی ایران، هندوستان، اسپانیا، آذربایجان، روسیه و گرجستان، در بنیاد ایرانشناسی به صورت مجازی برگزار شد.
این همایش با خواندن پیام آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد ایرانشناسی، توسط سیدعبدالمجید میردامادی، مدیرکل همکاری‌های علمی و بین‌المللی بنیاد آغاز شد.  
در بخشی از پیام او آمده است: «نظامی گنجوی یکی از چهره‌های برآمده از دوران درخشان تمدن ایرانی اسلامی در قرن ششم است که گذشته از مقام شامخ او در شعر و ادب و حماسه‌سرایی فارسی، فیلسوفی بزرگ، عارفی وارسته، ریاضی‌دانی سترگ، حکیمی آگاه و فقیهی مبارز بود. منظومه‌های توحیدیه‌های او در سرآغاز منظومه‌هایش گویای تسلط و چیره‌دستی‌اش در علم الهیات بوده و سرایش منظومه‌های «پنج گنج مخزن الاسرار»، «خسرو و شیرین‌»، «لیلی و مجنون»‌، «هفت پیکر» و «اسکندرنامه» نشان از رفعت مقام و منزلت او در شعر و ادب فارسی است. مناجات‌های او گویای معرفت عمیق دینی، کلامی و فلسفی و در اوج عرفان و قرب به مقام ربوبی است و تلمیحات و تصریحات قرآنی او ناظر بر گستره دانش قرآنی و حدیثی او بوده است. گفته‌های او در باب مسیح نشان از آگاهی او از ادیان و نحله‌های بزرگ دارد و حماسه‌سرایی و بهره‌گیری از داستان‌ها و اساطیر ایرانی یادآور ادب حماسی شاهنامه فردوسی است. سخن او در قلمرو مدینه فاضله خود نشان از یک بینش اجتماعی فلسفی داشته و دیدگاه‌های او در باب اخلاق از او یک چهره ساختارساز رفتار انسانی ساخته است.»
سپس حامد فروزان، معاون اطلاع‌رسانی و همکاری‌های بین‌الملل بنیاد ایرانشناسی، با اشاره به ویژگی‌های شعر نظامی گنجوی گفت: شناخت یک کشور از طریق شناخت ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی، ادبی و تاریخی آن کشور حاصل می‌شود. در بحث ایرانشناسی و در بین چهره‌های ادبی حوزه فرهنگی ایران، «نظامی گنجوی» چهره‌ای ممتاز به شمار می‌رود.
معاون اطلاع‌رسانی بنیاد با اشاره به قول تاریخ‌نگاران، نظامی را ایرانی‌نژاد دانست و گفت که نظامی در اواسط قرن ششم هجری قمری در شهر گنجه به دنیا آمد که آن زمان بخشی از کشور ایران بوده است. 
او نظامی را شاعری منحصر به‌فرد معرفی کرد و درخصوص تلاش برخی جوامع برای جدا کردن نام نظامی از ایران اظهار کرد: امروزه برخی در تلاشند که نظامی گنجوی را از ایران جدا کنند و این افتخار بشریت را متعلق به خود معرفی کنند در حالی‌که نظامی حتی به زبان ترکی صحبت نمی‌کرده و تمامی آثارش به زبان فارسی است. تحولاتی که نظامی در ساختار و زبان شعر فارسی به وجود آورده، بر هیچ پژوهشگر و اندیشمندی پوشیده نیست. از نظر زبانی آن‌چه بیش از هر چیز دیگر در شعر نظامی درخور اهمیت است و شعرش را غنا بخشیده، قدرت فوق‌العاده او در حسن انتخاب واژه‌ها و ترکیب‌سازی است. نظامی را باید سرآمد داستان‌پردازان غنایی زبان فارسی به شمار آورد. به اعتقاد پژوهشگران و نظامی‌پژوهان، نظامی در عرصه شعر غنایی برترین نماینده در تاریخ زبان و ادب فارسی است.  
او آثار نظامی را سرشار از معانی بلند بشری و انسانی برشمرد و پژوهش در آثار او را یکی از مهم‌ترین منابع شناساندن مطلوب برای مطالعه پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی به ویژه ایرانشناسان معرفی کرد.
او همچنین از نظامی به عنوان میراث فرهنگی همه بشریت یاد کرد که مجموعه ملت‌هایی که در پهنه جغرافیای ایران فرهنگی حضور دارند می‌توانند از آثار و اندیشه‌های او بهره شوند.
در ادامه همایش غلامحسین غلامحسین‌زاده، رییس انجمن علمی استادان زبان و ادبیات فارسی، با عنوان «تفاوت مرزهای فرهنگی با مرزهای جغرافیای سیاسی» سخنرانی کرد و گفت‌: نظامی یکی از سخنوران بزرگ زبان و ادب فارسی و میراث‌ مشترک زبان و فرهنگ ایران تاریخی بزرگ است به گونه‌ای که از او به عنوان یکی از پنج سخن‌پرداز بزرگ زبان و ادب فارسی یاد می‌کنند. نظامی از نظر عمق اندیشه، مفاهیم توحیدی، تعالی انسانی و مفاهیم عاطفی و عشقی تسلط بسیار حیرت‌انگیزی دارد و با زبان بسیار روان و ساده، این مفاهیم دشوار را به زیبایی بیان کرده است به گونه‌ای که سخن او مورد توجه تمام متفکران حوزه تحقیقات ادبی در جهان است و کمتر ایرانشناسی است که نظامی را نشناسد و یا بخشی از آثار او را نخوانده و از آن بهره نبرده باشد. 
این استاد زبان و ادبیات فارسی با بیان این‌که نظامی در حوزه زبان فارسی شعر سروده و در محیط فرهنگ ایرانی رشد کرده است، گفت: کلیه آثار ادبی که به زبان فارسی تولید شده‌اند، محدود به مرزهای امروز ایران نیستند بلکه این‌ها متعلق به فرهنگ و زبان ایرانی و ایران فرهنگی بزرگ است. آن‌چه امروز به عنوان میراث ادبی زبان فارسی و میراث فرهنگی زبان و ادب فارسی وجود دارد منحصر به کسانی نیست که در محدوده جغرافیای امروز زندگی می‌کنند بلکه این فرهنگ متعلق به کل جهان است. اگرچه امروزه دارای مرزهای بزرگ سیاسی هستیم اما این مرزها غیر از مرزهای فرهنگی است که بر این فرهنگ حاکمیت دارد. بنابراین در بزرگداشت شعرا و بزرگان شاید نادرست‌ترین کار این باشد که هر کشوری سعی کند بزرگان ادب فارسی را منحصرا متعلق به خود بداند. تمام این بزرگان متعلق به زبانی هستند که به آن زبان شعر گفته‌اند و متعلق به آن فرهنگی هستند که آن فرهنگ را بیان کرده و رشد داده‌اند و به گونه‌ای درخشنده درآورده‌اند که امروز جهانیان به این آثار روی می‌آورند و از آن‌ها استفاده می‌کنند. بنابراین عامل اشتراک و اتحاد فرهنگی ما ملت‌ها این میراث فرهنگی هستند که نشان می‌دهد همه ما دارای اصل‌ واحدی هستیم. 
 غلامحسین‌زاده با اشاره به جریانات سیاسی و دسیسه‌های قدرت‌های استعماری در ایجاد شکاف‌های فرهنگی در بین ملت‌ها، گفت: ما نباید اجازه دهیم که جریانات سیاسی در جهان اتحاد فرهنگی ملت‌ها را از بین ببرد. ما باید از میراث مشترک فرهنگی برای اتحاد و همبستگی استفاده کنیم مانند همان شعر هوشنگ ابتهاج که می‌گوید؛ اگرچه دیوارهای باغ‌ها را از هم جدا می‌کنند ولی ریشه درختانی که در این باغ‌ها قرار دارند از زیر به هم وصل هستند و ما امروز نیاز داریم تا با همکاری هم از این محورهایی که می‌تواند ما را با هم یکی کند و به هم پیوند دهد استفاده کنیم.
سپس حسینعلی قبادی، استاد دانشگاه تربیت مدرس با موضوع «پیام‌های جهانی نظامی»، به ایراد سخنرانی پرداخت و در خصوص شرح زندگی و آثار نظامی گفت: نظامی در اوج شکوفایی شعر فارسی و در قلب فرهنگ ایرانی شاعری را آغاز کرده و وامدار میراث فردوسی و سنایی و عطار، حکما و متکلمان بزرگ ایرانی پیش از خود بوده و میراث حکمی و شعری آن بزرگان را به پرچمداران بعد از خود منتقل ساخته است. این شاعر شاهکارآفرین ایرانی در میانه چنین بزرگانی سربرآورده و بالیده است. او در جمع سرامدانی که آوازه جهانی دارند می‌زیسته و توانسته با طبع هنرآفرین، ذوق سرشار و ذهن پرتوان و خیال‌پرداز و قدرت داستان‌پردازی خود، شاهکاری جهانی بیافریند و با بهره‌گیری از میراث‌ گرانقدر ادب فارسی بر شهرت جهانی ادبیات ایران بیافزاید. 
 قبادی در ادامه به بررسی «خمسه نظامی» پرداخت و گفت: نخستین گنج از این گنجینه شاعر یعنی «مخزن الاسرار» سرشار از لطایف حکمی و اخلاقی و راهنمایی‌های سودمند برای حیات فردی و اجتماعی است. مخزن الاسرار حاصل تاملات و مکاشفاتی است که در پی تزکیه دل به سحرخیزی‌ها و مناجات‌های عارفانه حکیم نظامی پدید آمده است. نظامی گنجوی شاعر شاهکارآفرین ایرانی نمونه کمال آمیختگی شعر و اخلاق است و با به کارگیری انواع شگردهای زبانی مباحث حکمی و اخلاقی را در کام مستمع شیرین کرده است. او در این مثنوی جاوید آموزه‌های انسانی خود را در قالب حکایت‌ها و تمثیل‌های ژرف در هم آمیخته و باورمندی و پایبندی به آن‌ها را برای سعادت و نیک‌فرجامی انسان‌ها لازم دانسته است. 
در ادامه نجمه دری، مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، به بررسی و تحلیل مضامین ادبیات درباری در منظومه نظامی و مقایسه آن با آثار برگزیده ادبیات جهان پرداخت و گفت: ادبیات درباری یعنی توصیف زیبا و خیال‌پرور صحنه‏‌های پرزرق و برق زندگی درباریان با مضامین قهرمانانه و رمانتیک که در میان اقشار سلطنتی جریان دارد و در ادبیات همه جهان وجود دارد. امپراتوری ایران قبل و بعد از اسلام در زمره دربارهای عظیم و پرزرق و برق قرار دارد و در پی آن شاهد وقوع رویدادهای واقعی است که در بستر تاریخ ثبت شده و یا سینه به سینه روایت شده است. از نمونه‏‌های بارز و بازمانده آن منظومه‌‏هایی است که با «ویس و رامین» فخرالدین اسعد گرگانی آغاز می‏‌شود و در آثار نظامی به اوج می‌‏رسد. نظامی از بین همه شاهان ایرانی به سراغ شاهان بزرگ سلسله ساسانی می‌‏رود و «بهرام گور» و «خسرو پرویز» را به عنوان قهرمان دو شاهکارش انتخاب می‏‌کند و این رویکرد او به این خاطر است که تعلق خاطرش به عظمت ایران را به نمایش درآورد و این آثار بهترین نمونه برای مطالعه ادبیات درباری است. 
دری در پایان سخنرانی خود به بررسی روش داستان‌نویسی نظامی در آثارش پرداخت و گفت: نظامی در «خسرو و شیرین» و «هفت پیکر» مرکز ثقل روایتش بر ایران و ایرانی است. حکیم نظامی به زبان فارسی می‏‌سراید و در سرزمینی زندگی می‏‌کند که در آن دوران از ایران جدا نیست و حال و هوای فرهنگ کهن و باستانی ایران و زبان فارسی در روح و جان مردمش جاری است و در هر کوی و برزن آن نفوذ کرده است. در لابه‌لای ابیات منظومه‏‌هایش با معلم نازک‌خیال و شاعر متعهدی مواجهیم که ایران‌دوستی در حال و هوای شعرش جاری است و اگر رزم و بزم را در دو کفه ترازو قرار دهیم، همان‌گونه که فردوسی در سویه رزم گوی سبقت را از همگان ربوده است، در روایت و توصیف صحنه‌‏های بزم، نظامی همسنگ و هم‌تراز او و در سویه دیگر است.
ناصر نیکوبخت، استاد دانشگاه تربیت مدرس، اخلاق احمد انصاری، استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو هند، شفق علی بیگلی، استاد دانشگاه و مدیر بخش ترجمه‌های ادبی در موزه ادبیات ملی آکادمی ملی علوم جمهوری آذربایجان، خواکین رودیگز وارگاس، مترجم و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی و استاد زبان فارسی رایزنی فرهنگی ایران در اسپانیا و ... درباره تاثیر منظومه آثار و اندیشه‌های «حکیم نظامی گنجوی» بر آثار شاعران ادب فارسی و ادبیات جهان، شبه قاره هند، تاتارستان، ترکستان و عثمانی، همچنین تاثیر آثار وی بر مطالعات حوزه ایرانشناسی سخنرانی خود را ارائه کردند.